Karabiny Lee-Enfield[]
Lee-Enfield – brytyjskie karabiny powtarzalne, podstawowa broń żołnierzy brytyjskich od 1895 do 1955 roku.
Historia[]
W 1888 roku armia brytyjska przyjęła do uzbrojenia karabin Lee-Metford. Był to powtarzalny karabin strzelający amunicją elaborowaną prochem czarnym. Łączył on czterotaktowy zamek i magazynek konstrukcji Jamesa Parrisa Lee z lufą skonstruowaną przez Williama Ellisa Metforda.
Była to udana broń, ale wynalezienie prochu bezdymnego sprawiło, że szybko stała się przestarzała. Początkowo próbowano dostosować karabin Lee-Metford do zasilania amunicją elaborowaną prochem bezdymnym, ale okazało się, że gwint lufy skonstruowanej przez W. E. Metforda ulega szybkiemu zużyciu.
Rozwiązaniem okazało się zastosowanie lufy o nowym profilu gwintu skonstruowanej w rządowej fabryce broni w Enfield. Karabin powstały z połączenia nowej lufy z resztą mechanizmów karabinu Lee-Metford otrzymał nazwę Lee-Enfield.
W listopadzie 1895 roku przyjęto do uzbrojenia karabin .303, Rifle, Magazine, Lee-Enfield (MLE). W następnym roku do uzbrojenia przyjęto karabinek Lee-Enfield Cavalry Carbine Mk I (LEC).
W czasie II wojny burskiej (1899-1902) armia brytyjska używała obu wersji karabinu Lee-Enfield. Doświadczenia wojenne wykazały że MLE jest zbyt długi i nieporęczny, natomiast LEC ma z powodu za krótkiej lufy mały zasięg. W rezultacie przyjęto do uzbrojenia broń, której lufa miała długość pośrednią pomiędzy karabinem, a karabinkiem tzw. krótki karabin. Został on przyjęty do uzbrojenia w 1903 roku jako Short, Magazine, Lee-Enfield Mk I (SMLE Mk I). W następnych latach trwało udoskonalanie karabinu, w efekcie którego w 1907 roku przyjęto do uzbrojenia wersję SMLE Mk III.
Jednocześnie z udoskonalaniem Lee-Enfielda trwały prace nad karabinem Pattern 14 (P14) łączącym rozwiązania karabinów SMLE i Mauser wz. 1898, który miał się stać jego następcą. Wybuch pierwszej wojny światowej sprawił, że z planów masowej produkcji karabinu P14 w Wielkiej Brytanii zrezygnowano. Był on produkowany w USA (w zakładach Remingtona i Winchestera) a jego wersja kalibru 7,62 x 63 mm została przyjęta do uzbrojenia armii amerykańskiej jako US Rifle, .30 caliber, Model of 1917.
Pierwsza wojna światowa dowiodła wartości karabinu SMLE. Okazało się, że dzięki pojemnemu magazynkowi i odpowiednio ukształtowanej rączce zamkowej ma wyższą szybkostrzelność niż inne karabiny powtarzalne. Zalety Lee-Enfielda sprawiły, że zrezygnowano z zastąpienia go karabinem P14. Cały czas trwały także prace nad udoskonaleniem konstrukcji karabinu i uproszczeniem jego produkcji. W 1922 roku powstała wersja SMLE Mk V z celownikiem przeziernikowym. W dwa lata później po wyprodukowaniu 20 000 egzemplarzy tego karabinu zastąpiła go wersja SMLE Mk VI.
W 1926 roku brytyjska armia zmieniła oznaczenie karabinu SMLE Mk III na No. 1 Mk III.
W 1931 roku w wyniku dalszego doskonalenia karabinu Lee-Enfield powstał karabin No. 4 Mk I został on przyjęty do uzbrojenia, ale nie rozpoczęto jego masowej produkcji ponieważ uznano, że zapasy karabinów pozostałe po pierwszej wojnie światowej są wystarczające[2].
W 1940 roku w czasie ewakuacji spod Dunkierki armia brytyjska straciła prawie ćwierć miliona karabinów. Brytyjczycy zaczęli odczuwać tak duże braki, że z magazynów wydobyto nawet karabiny P14 (w międzyczasie przemianowane na No. 3). Konieczność szybkiego wyprodukowania dużej ilości karabinów sprawiła, że zdecydowano, że zakłady w Enfield będą nadal produkowały karabiny No. 1, a karabiny No. 4 Mk I będą produkowane w nowo zbudowanych zakładach w Maltby, Fazakerley i Shirley. W rezultacie pierwsze karabiny No. 4 trafiły w ręce brytyjskich żołnierzy na wiosnę 1942 roku. W tym samym roku powstała też uproszczona wersja No. 4 Mk I*.
Pomimo rozpoczęcia produkcji karabinu No. 4 nie zaprzestano produkcji karabinu No. 1 Mk III (do końca wojny był produkowany w Enfield, indyjskim Ishaphore i australijskich zakładach w Lithgow). Do końca wojny wyprodukowano około 6,7 miliona karabinów No. 1 i 4,2 miliona karabinów No. 4.
W 1944 powstała skrócona wersja No. 5 Mk 1 określana jako Jungle Carbine. Była ona przeznaczona dla żołnierzy walczących w dżungli, gdzie standardowe karabiny były za długie. Wersja ta została wycofana z uzbrojenia w 1947 roku, ponieważ uznano, że ma zbyt duży odrzut i zbyt niską celność.
Już w czasie wojny zdawano sobie sprawę, że konieczne jest zastąpienie karabinu SMLE karabinem samopowtarzalnym. Wyprodukowano nawet krótką serię karabinu EXP-1, ale zakończenie wojny sprawiło, że Lee-Enfield pozostał na uzbrojeniu.
Jego następcą miał być karabin automatyczny No. 9 (bardziej znany jako EM-2) strzelający nabojem .280 wprowadzony do uzbrojenia w 1951 roku. Jednak standaryzacja amunicji w ramach NATO sprawiła, że produkcję karabinu No. 9 zakończono, a następcą SMLE stał się w 1955 roku karabin samopowtarzalny L1A1 SLR (licencyjny FN FAL w wersji 50-00).
Jednak wprowadzenie nowego karabinu nie zakończyło użytkowania Lee-Enfielda w brytyjskiej armii. Część wycofanych karabinów przebudowano na karabiny wyborowe L42 (kalibru 7,62 × 51 mm NATO), część na karabinki sportowe No. 8 Mk 1. Karabiny L42 zostały wycofane z uzbrojenia w drugiej połowie lat 80. XX wieku (zastąpiły je karabiny L96A1).
Pomimo zakończenia po wojnie produkcji karabinów Lee-Enfield w Wielkiej Brytanii produkcję kontynuowano w Indiach. Już po wojnie powstała tam wersja karabinu No. 1 kalibru 7,62 × 51 mm NATO produkowana do wczesnych lat 70. Jeszcze dłużej trwała produkcja karabinów kalibru .303 (znane są w Indiach egzemplarze tego karabinu wyprodukowane w latach 80.).
Ocenia się, że łącznie wyprodukowano około 14 milionów karabinów Lee-Enfield wszystkich wersji.
Opis techniczny[]
Karabin No. 4 Mk I był indywidualną bronią powtarzalną. Zamek czterotaktowy, ślizgowo-obrotowy. Ryglowanie za pomocą dwóch rygli umieszczonych w tylnej części trzonu. Zasilanie z wymiennego magazynka pudełkowego o pojemności dziesięciu naboi. Przyrządy celownicze składały się z muszki i celownika ramkowego z dwoma przeziernikami. Przy złożonej ramce używa się przeziernika stałego (nastawa bojowa), po podniesieniu ramki widoczny staje się drugi, regulowany przeziernik. Broń była wyposażona w bagnet Mk II mocowany pod lufą.
Dane taktyczno-techniczne[]
| Wzór | No. 1 Mk I | No. 1 Mk III | No. 4 Mk I | No. 5 Mk 1 |
| Nabój | .303 (7,7 × 56 mm R) | .303 (7,7 × 56 mm R) | .303 (7,7 × 56 mm R) | .303 (7,7 × 56 mm R) |
| Długość karabinu (mm) | 1260 | 1132 | 1129 | 1003 |
| Długość lufy (mm) | 767 | 640 | 640 | 478 |
| Masa karabinu (kg) | 4,19 | 3,96 | 4,11 | 3,24 |